Stany Zjednoczone Ameryki w I. połowie XIX w. - rozwój terytorialny » Wojna secesyjna w USA (1861-1865) » Zjednoczenie Włoch w XIX w. » Zjednoczenie Niemiec (1866-1871) » Wojna Krymska (1853-1856) » Polska w II połowie XIX wieku » Kultura XIX w. w Europie » Rewolucja przemysłowa w XIX w. » Komunizm » Kolonializm w XIX wieku » 1905-1907 - rewolucja 1905 roku w Rosji. 2. Wymienię po 3 przyczyny i skutki rewolucji 1905 r. 3. Opiszę przyczyny konfliktu między Polską Partią Socjalistyczną i Narodową. Demokracją. 4. Omówię programy obu orientacji politycznych kierowanych przez Józefa. Piłsudskiego i Romana Dmowskiego Europa i świat w drugiej połowie xix wieku Przykłady z naszej społeczności Liczba wyników dla zapytania 'europa i świat w drugiej połowie xix wieku': 10000+ HISTORIA W GIMNAZJUM I SZKOLE PODSTAWOWEJ - 4. EUROPA I AMERYKA W XVII I XVIII WIEKU. 4. EUROPA I AMERYKA W XVII I XVIII WIEKU. Data publikacji: Nov 14, 2019 4:34:32 AM. absolutyzm. monarchia parlamentarna. Anglia i Francja w XVII w. - grupowanie. oświecenie. 27) Które państwo w XIX wieku było największym mocarstwem kolonialnym? 28) Wymień 3 kolonie Wielkiej Brytanii. 29) Wymień 2 przyczyny kolonializmu. 30) Wymień 3 skutki kolonializmu. 31) Jakie państwa uczestniczyły w wojnach opiumowych? 32) Które państwo europejskie przystąpiło do walki o kolonie w II połowie XIX w.? praca klasowa - europa w dwudziestoleciu miĘdzywojennym. 4. wybuch ii wojny Światowej polska podczas ii wojny Światowej. nacobezu do wszystkich tematów z iii Świat w 2 poł. XX wieku XX Zjazd KPZR. W lutym 1956 r. obradował XX Zjazd KPZR, na którym wbrew poglądom Stalina delegaci uznali, że każdy naród może dojść do socjalizmu własną drogą. Dopuścili możliwość zmiany ustroju poprzez reformy parlamentarne. ŚWIAT W II POŁOWIE XIX WIEKU-powtórzenie. ŚWIAT W II POŁOWIE XIX WIEKU-powtórzenie. Odpowiedz na pytania zawarte w prezentacji. liczba stron 31. Kanał Panamski zaczęli budować Francuzi w II połowie XIX wieku, ale nie udało się im dokończyć budowy. Zrobili to za nich Amerykanie w latach 1904–1914. Dział I. Europa i Polska w czasach Oświecenia. T 1. Dział V. Świat w II połowie XIX wieku. T.1. Zjednoczenie Włoch. T.2.Zjednoczednie Niemiec: 1/2 5f3pB. W skrócie Zyskaj dostęp do setek lekcji przygotowanych przez ekspertów! Wszystkie lekcje, fiszki, quizy, filmy i animacje są dostępne po zakupieniu subskrypcji. W tej lekcji: wojna krymska i odwilż posewastopolska,powstanie Austro-Węgier,Komuna Paryska. 7-dniowy dostęp Wypróbuj bezpłatnie portal Dostęp do 9 przedmiotów 7 dni zupełnie za darmo! Tylko dla nowych użytkowników Bez podawania danych karty lub Kup dostęp do Miesięczny dostęp do wszystkich przedmiotów Dostęp do 9 przedmiotów Płatność co miesiąc Zrezygnuj kiedy chcesz! 19,90Płatne co miesiąc Zrezygnuj w dowolnym momencie Kontynuuj RABAT 15% Roczny dostęp do wszystkich przedmiotów Dostęp do 9 przedmiotów Korzystny rabat Jednorazowa płatność Korzystasz bez ograniczeń przez cały rok! 84,15 7,01 zł / miesiąc Jednorazowa płatność Kontynuuj lub kup dostęp przedmiotowy Dostęp do 1 przedmiotu na rok Nie lubisz kupować kota w worku? Sprawdź, jak wyglądają lekcje na Dla Ucznia Sprawdź się Filmy do tego tematu Materiały dodatkowe uwłaszczenie przyznanie chłopom gruntów rolnych na własnośćpanslawizm idea wymyślona w Czechach w I połowie XIX w., głosząca postulat zjednoczenia wszystkich narodów słowiańskich w sferze politycznej, kulturowej i gospodarczej; mocno wspierana przez Rosję, która chciała objąć przywództwo nad Słowianami Zjednoczenie Włoch: - dwie koncepcje zjednoczenia: rewolucyjna Garibaldiego i „odgórna” Camillo Cavoura (premiera Piemontu) - inicjatywa zjednoczenia – Królestwo Sardynii (Piemont); 1859 wygrana wojna z Austrią – dołączenie północnych Włoch - maj 1860 wyprawa Giuseppe Garibaldiego (wyprawa tysiąca/wyprawa „czerwonych koszul”) - luty 1861 parlament w Turynie ogłasza powstanie Królestwa Włoskiego; nowym władcą Wiktor Emanuel II, pierwszym premierem – Camillo Cavour Zjednoczenie Niemiec: - rywalizacja Prus i Austrii o zjednoczenie - powołanie Niemieckiego Związku Celnego, w którym silną pozycję zajmowały Prusy (dzięki skutecznej polityce Żelaznego Kanclerza, Ottona von Bismarcka) - po wojnach Prus z Danią i Austrią utworzono Związek Północnoniemiecki pod przewodnictwem Prus (1867) - 1870 wojna prusko-francuska wynikła z prowokacji Bismarcka; klęska Francji - 18 stycznia 1871 proklamowanie Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy Niemieckiej) w Sali Lustrzanej wersalskiego pałacu - cesarzem został Wilhelm I Hohenzollern, pierwszym kanclerzem – Otto von Bismarck - 1867 Franciszek Józef Habsburg decyduje się na powstanie monarchii austro - węgierskiej (monarchia dualistyczna) - 1871 – Komuna Paryska – rewolucja we Francji, wybuchła po klęsce w wojnie z Prusa Stany Zjednoczone w XIX wieku: - podział na Północ i Południe; Północ: gęste zaludnienie, rozwój przemysłu, rozbudowa linii kolejowych, zniesienie niewolnictwa; Południe: słabo zaludnione, dominacja rolnictwa i wielkich plantacji (bawełny i tytoniu), wykorzystywanie pracy niewolników - abolicjonizm – ruch walczący o wprowadzenie zakazu handlu ludźmi - wojna secesyjna 1861-1865 - 1860 wybór Abrahama Lincolna (przeciwnika niewolnictwa) na prezydenta - 1861 secesja(odłączenie się) Południa od USA; Południe ogłasza się Skonfederowanymi Stanami Ameryki; wojna pomiędzy Unią (jankesami) a Konfederacją - 1863 Abraham Lincoln wydaje dekret o zniesieniu niewolnictwa w stanach południowych - 1-3 lipca 1863 decydująca bitwa pod Gettysburgiem – klęska Konfederatów Ekspansja kolonialna: - kolonializm - polityka mocarstw polegająca na opanowaniu i utrzymaniu w politycznej i ekonomicznej zależności krajów słabo rozwiniętych w celu czerpania zysków - największe imperium stworzyła Wielka Brytania; pod jej panowaniem znalazły się: Indie, Kanada, Australia, Egipt oraz Kraj Przylądkowy - 1885 konferencja w Berlinie – zasady podziału Afryki (bez względu na różnice etniczne czy kulturowe); największe kolonie miały: Wielka Brytania, Francja, Belgia, Portugalia, Hiszpania, Włochy i Niemcy - Azja: Chiny – podzielone na strefy wpływów: Rosji, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec; Indie opanowane przez Wielką Brytanię (perła w koronie brytyjskiej), Indochiny (obecnie Laos, Wietnam i Kambodża) pod panowaniem Francji, Azja Centralna, Kaukaz i Syberia opanowane przez Rosję - liczne konflikty wynikające z podbojów: wojny opiumowe w Chinach, wojny Brytyjczyków z Zulusami, Burami, mahdystami, sipajami Wynalazki w XIX wieku: - liczne dokonania w dziedzinie nauki: teoria ewolucji Karola Darwina, prace Marii Skłodowskiej-Curie i Piotra Curie nad promieniotwórczością - rozwój medycyny i higieny; rozwój aseptyki dzięki Ignazowi Semmelweisowi (walki z drobnoustrojami, odkażania); odkrycie promieni X przez Karola Roentgena - rozwój transportu: skonstruowanie pierwszego samochodu (Karol Benz i Robert Daimler), samolotu (bracia Wright), rozbudowa kolei; usprawnienie komunikacji miejskiej - wpływ wynalazków na życie codzienne: skonstruowanie telefonu (Graham Bell), radia ( N. Tesla, A. Popow), korzystanie z energii elektrycznej. W stronę demokracji: - upowszechnienie prawa wyborczego, odchodzenie od absolutyzmu - 1864 – Londyn, z inicjatywy Marksa powstaje Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników (I Międzynarodówka): wspólna walka o prawa robotników z różnych krajów - 1889 – powstanie II Międzynarodówki - zakładanie licznych partii socjaldemokratycznych na całym świecie; najważniejsze z nich: Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SDP), Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji z Włodzimierzem Iljiczem Uljanowem (Leninem) na czele - podział ruchu socjalistycznego na socjaldemokrację (rewizjonizm, reformizm) opowiadającą się z legalną działalnością polityczną i rewolucyjny komunizm - chrześcijańska demokracja (chadecja) – ruch społeczno-polityczny, którego podstawą była nauka Kościoła; 1891 – ogłoszenie przełomowej dla Kościoła encykliki papieża Leona XIII Rerum novarum - emancypacja kobiet – walka kobiet o równouprawnienie; ruch sufrażystek – organizacja walcząca o prawa wyborcze dla kobiet Kultura przełomu XIX i XX wieku: - w literaturze dominacja realizmu i naturalizmu; rozwój prasy, powstawanie agencji informacyjnych - nowe style w sztuce (głównie malarstwie): impresjonizm, realizm, secesja, ekspresjonizm, kubizm, historyzm w architekturze - kultura masowa –narodziła się w wyniku demokratyzacji życia społecznego, wykorzystywania nowych osiągnięć techniki oraz dostępu do mediów szerszego grona odbiorców - upowszechnienie kinematografii dzięki braciom Lumière - upowszechnienie sportu; 1896 pierwsze igrzyska nowożytne, Ateny Powyższy materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych. Ekspansja kolonialna w II połowie XIX i początkach XX wieku - Choć ekspansja zamorska Europejczyków trwała już od średniowiecza (w postaci krucjat), a kwitła przez około 150 lat od końca XV do połowy XVII wieku, to początkiem kolonializmu, takiego, jak definiujemy go dzisiaj, był wiek XIX. W jego trakcie Europa i Stany Zjednoczone opanowały lub uzależniły od siebie niemal cały zamieszkały świat. Na przełomie XIX i XX wieku ponad połowa lądów była czyimiś koloniami, a więcej niż jedna trzecia ludności świata znajdowała się w zależnościach kolonialnych. Wiele krajów, które nie były koloniami, pozostawało pod wpływem politycznym bądź gospodarczym mocarstw europejskich lub Stanów Zjednoczonych. Jakie były przyczyny ówczesnej gwałtownej ekspansji kolonialnej? W Europie brakowało surowców i rynków zbytu dla rosnącej produkcji. Poszukiwano ich szczególnie w Azji. Państwa posiadające kolonie zyskiwały na inwestycjach tam, gdzie siła robocza była tania a baza surowcowa - obfita. Kolonie dawały możliwość kariery wielu przedsiębiorczym ludziom, którzy osiedlali się w nich i zatrudniali w administracji, organizowali gospodarstwa rolne, handel lub przedsiębiorstwa. Dawne posiadłości wymagały zabezpieczenia poprzez kolonizację innych terenów w obronie przed rywalizacją pozostałych mocarstw; kolonizacja napędzała się sama. W okresie wzmożonej, nowoczesnej kolonizacji prestiż państwa i jego pozycja na arenie międzynarodowej zależały od podporządkowanego terytorium. W wyniku ekspansji rozwijała się także ewangelizacja i pasje poznawcze Europejczyków, przekonanych, że ich powołaniem jest cywilizowanie innych ludów. W roku 1899 Rudyard Kippling napisał w swym wierszu: Dźwigaj białych ludzi brzemię, Wyślij swych synów daleko, Niechaj podbite plemiona Otoczą troskliwą opieką (.) W ostatniej dekadzie XIX stulecia największe terytoria na kontynencie afrykańskim należały do Wielkiej Brytanii. Wytyczyła ona dwa kierunki ekspansji: oś Kapsztad-Kair oraz terytoria nad Zatoką Gwinejską. Brytyjczycy posuwali się na północ od Kraju Przylądkowego (który posiadali już od początku XIX wieku), opanowując: Beczuanię, Rodezję, Ugandę, Brytyjską Afrykę Wschodnią i Zanzibar. Między Rodezją a Brytyjską Afryką Wschodnią znajdowała się Tanganika - Niemiecka Afryka Wschodnia (opanowana przez Niemców w latach 1885-1891). Kiedy w roku 1869 za pieniądze francuskie i egipskie wybudowano Kanał Sueski, wzrosło zainteresowanie Anglików, wyczulonych na sprawę drodi do Indii, Egiptem. W 1875 roku wykupili od ówczesnego chedywa (chedyw - pan, książę, władca) Isma'ila Paszy akcje Kanału. Gdy w 1882 roku wybuchły w Egipcie zamieszki przeciw władzy nowego chedywa - Taufika Paszy, nastąpiła tam brytyjska interwencja zbrojna. Francja wycofała się z gry. Brytyjczycy zaś wprowadzili okupację Egiptu, gdzie formalnie rządził chedyw, faktycznie zaś brytyjski konsul generalny i jego doradcy. W Sudanie, który należał do Egiptu, wybuchło powstanie Mahdimiego (Muhamada Ahmada Ibn Abd Allaha). Anglikom udało się zdobyć Sudan dopiero pod koniec lat 90. XIX wieku. Francja dążyła do zajęcia pasa posiadłości od Oceanu Atlantyckiego po Morze Czerwone. Za czasów monarchii lipcowej (1830-1848) nastąpiła kolonizacja Algierii, która (mimo oporu ludności arabskiej) uznana została za terytorium zamorskie Francji i stała się terenem osadnictwa francuskiego. W kolejnych latach Francja podporządkowała sobie Tunis, dalej: Mauretanię, Senegal, Gwineę, Dahomej, Wybrzeże Kości Słoniowej i terytorium obecnego Mali i Nigru - posiadłości te nazwano Francuską Afryką Zachodnią oraz Francuską Afrykę Równikową, czyli Kongo Francuskie, dzisiejsze Republikę Środkowoafrykańską i Czad, zaś w 1895 - Madagaskar. W 1898 roku jedna z francuskich ekspedycji wkroczyła na teren Sudanu. W Faszodzie doszło do spotkania stron francuskiej i brytyjskiej pod dowództwem zwycięzcy mahdystów. W końcu Francja ustąpiła, zaś konflikt faszodański stał się podstawą późniejszego sojuszu Francji i Wielkiej Brytanii. W latach trzydziestych XIX stulecia powstały na północ od Kraju Przylądkowego dwie niepodległe republiki Burów (chłopów holenderskich), którzy nie chcieli żyć pod rządami brytyjskimi - Transwal i Orania. Odkryto tam złoto, co tym bardziej zainteresowało Anglię tymi terenami. Natomiast w 1884 roku powstała w ich sąsiedztwie Niemiecka Afryka Południowo-Wschodnia. Wykorzystując konflikt między Burami a osadnikami niemieckimi, Brytyjczycy wypowiedzieli chłopom holenderskim wojnę. Trwała ona w latach 1899-1902 i przyniosła zwycięstwo Anglikom. Właśnie podczas tej wojny powstały pierwsze obozy koncentracyjne, zakładane przez Brytyjczyków. Były to także początki ruchu skautowego, założonego przez Roberta Baden-Powella. W 1910 roku połączono Kraj Przylądkowy, Transwal i Oranię tworząc Związek Południowej Afryki - dominium brytyjskie, gdzie rządy powierzono Burom. W kolonizacji Afryki wzięły udział jeszcze 4 kraje: Belgia, Włochy, Portugalia i Hiszpania. Ta ostatnia panowała jednak tylko w Rio de Oro i na Wyspach Kanaryjskich. Wielki sukces odniosła natomiast Belgia, obejmując w posiadanie Kongo (1908), które już od 1885 roku pozostawało pod zwierzchnictwem króla belgijskiego Leopolda II. Włochy zagarnęły Erytreę, większą część Somalii oraz Trypolitanię i Cyrenajkę. Portugalczycy zwiększyli stan swojego posiadania z XVI wieku zajmując Angolę i Mozambik. Niemców zastał wiek XX w posiadaniu Kamerunu, Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej, Tanganiki i Togo. Jedynymi wolnymi terytoriami na terenie Afryki na początku XX wieku były Liberia, Etiopia i Maroko, do zajęcia którego dążyła Francja. Oprócz Afryki terenami ekspansji kolonialnej zarówno Europejczyków, jak i Japończyków, i Amerykanów były Bliski Wschód i Azja. Poza zaborami kolonialnymi rywalizowano o sfery wpływów politycznych i gospodarczych na tych terenach. Bliski Wschód zajmowało wciąż słabnące Imperium Osmańskie. O wpływy rywalizowały tam Niemcy i Wielka Brytania, popierająca separatyzmy arabskie. Do wzmocnienia Turcji dążył proniemiecki ruch młodoturecki, skupiający głownie młodszych oficerów i inteligencję turecką. Niemcy prowadzili na Bliskim Wschodzie budowę kolei B-B (Berlin-Bagdad), przysyłały do Turcji ekspertów wojskowych i dostarczały broń. W roku 1908 młodoturcy dokonali przewrotu, wygrali wybory do parlamentu i objęli władzę. Nowy sułtan pozostawał w pełni pod wpływem ministrów młodotureckich i kadry dowódczej armii. Rozwijał się panturkizm, czyli tendencja do zjednoczenia wszystkich ludów tureckich. O wpływy w Cesarstwie Persji rywalizowały Wielka Brytania, Rosja i Niemcy. W roku 1907 Brytyjczycy i Rosjanie dokonali tam podziału stref wpływów między siebie. Kolonializm rosyjski posiadał inny charakter niż dążenia pozostałych mocarstw. Rosja nie zdobywała posiadłości zamorskich, lecz stopniowo rozszerzała swój zasięg na południe i wschód. W latach 70. i 80. wieku XIX zajęła ogromną część Turkiestanu oraz Kraj Nadamurski na Dalekim Wschodzie. Sięgając granic Afganistanu, weszła w sferę bezpośrednich wpływów brytyjskich. Posuwając się głębiej na Dalekim Wschodzie, rozpoczęła okupację Mandżurii (1900-1905) i zbliżyła się do granic Korei. Stało się to przyczyną konfliktu z Japonią. Od roku 1876 cesarzową Indii była królowa brytyjska Wiktoria. Indie stanowiły perłę korony brytyjskiej, były jej największą i najcenniejszą kolonią. Wiązały się z tym troska o drogę do Indii i zapewnianie im bezpieczeństwa. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych Brytania dołączyła do swojego stanu posiadania w Azji (większości Półwyspu Malajskiego z Singapurem) Beludżystan chroniący Indie od zachodu i Birmę - od wschodu. Azja Południowo-Wschodnia została podzielona między Holandię i Francję. XIX wiek to czas powolnego upadku Chin, które nie sprostały wyzwaniu ekspansji państw Europy i Stanów Zjednoczonych. Stopniowo Chiny otwierały swoje porty Europejczykom, powstawały w chińskich miastach osady cudzoziemskie, władze zrezygnowały z narzucania jakichkolwiek ograniczeń handlu zagranicznego. Uważano, że przybysze z europy (których liczba wciąż rosła) pomagają w utrzymaniu władzy cesarskiej dynastii mandżurskiej, która w XIX stuleciu znacznie osłabła. Kiedy w roku 1895 Chiny straciły w wojnie z Japonią (1894-1895) Tajwan i zrzekły się pretensji do Korei, imperia europejskie rozpoczęły ekspansję terytorialną na terenie cesarstwa. Wielka Brytania, Francja, Niemcy i Rosja objęły w dzierżawę część terytoriów chińskich, zaś Stany Zjednoczone domagały się udziału w handlu z Chinami (otwartych drzwi). Poczynania przybyszy i nieudolne rządy cesarzowej wdowy Longyu wywołały powstanie ludowe 1899-1902, zwane powstaniem bokserów. Państwa europejskie wysłały do Chin ekspedycje wojskowe. Po długich i krwawych walkach ruch stłumiono. Jednakże autorytet dynastii cesarskiej został podważony. W roku 1911 Chiny przekształciły się w republikę, ale pogrążały się coraz bardziej w wojnie domowej. Zamiast odrodzenia potęgi Chin, do którego dążył ruch zapoczątkowany przez Sun Yat-sena, założyciela Partii Narodowej (Kuomintagu), nastąpiły długie walki. Zakończyły się one dopiero w 1949 roku. Zupełnie odmienny od kolonializmów europejskich był imperializm amerykański. W pierwszej połowie XIX wieku dążenie Stanów Zjednoczonych do hegemonii na swoim kontynencie było formą obrony przed ewentualną interwencją europejską. Wraz z dynamicznym rozwojem gospodarki wzrosły jednak potrzeby terytorialne USA. Stany Zjednoczone wykorzystały powstania antyhiszpańskie na Kubie i Filipinach i w 1898 roku pokonały Hiszpanię, otrzymując za symboliczną kwotę Filipiny. Hiszpania zrzekła się praw do Kuby, która zyskała niepodległość. Jednakże Stany zarezerwowały sobie prawo interwencji w razie konieczności utrzymania sprawnego rządu i ochrony niepodległości Kuby. Kolonializm Stanów polegał na zdobywaniu coraz większych wpływów w formalnie niepodległych krajach Ameryki Środkowej i części Ameryki Południowej. Polityka kolonialna mocarstw europejskich, Japonii oraz Stanów Zjednoczonych przemieniła świat, który wiek XX rozpoczynał pośród mniej lub bardziej jawnych konfliktów. Otwierała się droga do nowych wojen i nowych sojuszy. Droga do wojny światowej. Gospodarka w pierwszej połowie XIX wieku Po zakończeniu wojen napoleońskich w Europie nastąpiła recesja gospodarcza. Była ona związana głównie z kryzysem w przemyśle tekstylnym i metalowym oraz w rolnictwie. Problemy te spowodowały spadek koniunktury w przemyśle. Problemem były też słabe zbiory importowanej z USA bawełny. Odbiło się to szczególnie na Wielkiej Brytanii, której przemysł tekstylny był w dużym stopniu uzależniony od niej. Szczyt kryzysu nastąpił w latach 1846-1847. Załamanie się rynku, spowodowane przez zarazę ziemniaczaną i wielki nieurodzaj zbóż, było jedną z głównych przyczyn Wiosny Ludów. Okres po wojnach napoleońskich charakteryzował się także wzrostem wolnej konkurencji. W wyniku tego upadło wiele małych przedsiębiorstw. Często na rynku pozostawały tylko te wielkie, korzystające często z pomocy i opieki państwa. Zapoczątkowało to proces „koncentracji kapitału”, który miał jeszcze przybrać na sile w drugiej połowie tego stulecia. Zyskujące coraz większe możliwości wielkie przedsiębiorstwa, zaczęły popierać i wspierać finansowo postęp naukowo-techniczny. Działanie to zapewniało im pozostanie na wolnym rynku, gdyż stosując innowacyjne technologie mogli zmniejszyć koszt produkcji, lub polepszyć jakość swych wyrobów. Między innymi dzięki tym działaniom, w początkach XIX wieku pojawiły się nowe wynalazki, które wpłynęły na rozwój i industrializację świata. Najważniejszymi wynalazkami tamtych czasów był statek parowy, lokomotywa Stephensona, odkrycie zjawiska indukcji elektrycznej, zbudowanie pierwszego telegrafu przez G. Morse’a. Na rozwój przemysłu wydobywczego duży wpływ miało powstanie pierwszych wież wiertniczych. Nowe wynalazki i technologie powodowały duże zmiany w różnych gałęziach przemysłu. W Anglii zmechanizowano przemysł włókienniczy, co spowodowało wyparcie wyrobów tradycyjnego rzemiosła. Dzięki temu towary stały się bardziej dostępne i tańsze. W efekcie poprawiła się higiena, czego skutkiem było wydłużenie ludzkiego życia. Jednak mechanizacja przemysłu powodowała również niepokoje społeczne, gdyż maszyny często zabierały pracę ludziom. Zresztą sytuacja robotników była bardzo trudna. W państwach brak było jakiegokolwiek prawodawstwa socjalnego, co powodowało samowolę pracodawców. Znacznie wydłużył się dzień pracy, a w fabrykach często zatrudniano dzieci (gdyż można im było mniej płacić). Gospodarka pierwszej połowy XIX wieku charakteryzowała się daleko idącą ochroną własnych rynków przez poszczególne państwa. Odbywało się to głównie przy pomocy zaporowych ceł, lub poprzez całkowity zakaz sprowadzania określonych towarów. Dopiero w 1846 roku, Wilka Brytania jako pierwsza zniosła cła protekcyjne. Był to początek odejścia od zasady merkantylizmu (cła ochronne), na rzecz leseferyzmu, czyli wolnej konkurencji (leisser faire – pozwolić działać). Ważną przemianą, jaka nastąpiła w początkach XIX wieku, była powolna utrata przez rolnictwo dominującej roli w gospodarce wielu państw. Wiązało się to z osłabieniem roli dawnej szlachty i wzmocnieniem miejskiej burżuazji. W większości krajów zniesiono poddaństwo i przeprowadzono uwłaszczenie chłopów. Był to konieczny warunek industrializacji, gdyż dawni mieszkańcy wsi poszukując lepszych warunków życia przenosili się do miast, gdzie znajdowali pracę w wielkich fabrykach. Okres uwłaszczenia chłopów można uznać za początek kapitalizmu. Zniesienie poddaństwa spowodowało wielki wzrost migracji ze wsi do miast i znacznie przyspieszyło proces urbanizacji. Rozwój kapitalizmu w drugiej połowie XIX wieku Ze względu na rosnącą konkurencję, by móc utrzymać się na rynku, burżuazja i kapitalistyczne państwa przeznaczały ogromne sumy pieniędzy na badania naukowe. Spowodowało to wielki rozwój wynalazczości. Zmodernizowano przemysł hutniczy poprzez modernizację sposobu wytopu stali, powstanie pierwszych pieców hutniczych i pieców regencyjnych (piece martenowskie). Rozwinął się także szybki przepływ informacji, czego przykładem mogło być położenie kabla telegraficznego między USA a Wielką Brytanią. Graham Bell w 1876 roku wynalazł telefon. Rozwijał się także szybki transport, głównie dzięki udoskonaleniu kolei, oraz wynalezieniu silnika spalinowego. Pod koniec XIX wieku powstał pierwszy samochód oraz silnik wysokoprężny stworzony przez R. Diesla. Powstawało także wiele urządzeń ułatwiających codzienne ludzkie życie, czego przykładem może być lodówka. W XIX wieku nastąpił też wielki rozwój badań nad prądem. Powstała pierwsza prądnica o stałej mocy, a Tomasz Edison wynalazł żarówkę, oraz stworzył pierwszą elektrownię na prąd zmienny XIX wiek charakteryzował się także rozwojem i upowszechnieniem edukacji. Działo się tak, gdyż państwo potrzebowało silnej i sprawnej administracji, natomiast przemysłowcy umiejących czytać robotników. W związku z tym w wielu krajach pojawił się obowiązek szkolny. Wiek XIX jest także stuleciem postępu medycyny. Odkryto bakterie i wynaleziono szczepionki (L. Pasteur), promienie X (W. Roentgen) czy witaminy (Polak K. Funk). Wraz z rozwojem medycyny nastąpiła także zdecydowana poprawa w dziedzinie higieny. Czynniki te spowodowały eksplozje demograficzną. Ludność świata zwiększała się w niespotykanym dotąd tempie, co powodowało liczne problemy społeczne, ale pozwalało także na kolonizację i zagospodarowanie nowych przestrzeni takich jak Syberia, Dziki Zachód, czy Australia. Kolejną charakterystyczną dla gospodarki drugiej połowy XIX wieku cechą, była koncentracja produkcji i zastąpienie wolnej konkurencji przez gospodarkę monopolistyczną, czyli taką, gdzie dominującą pozycję osiągało jedno lub kilka największych przedsiębiorstw. Monopole, czyli zrzeszenia fabryk i spółek, stawały się jedynymi producentami określonych towarów i mogły dyktować ich ceny. W tym czasie powstawały związki przedsiębiorstw, takie jak kartel, czyli zrzeszenie niezależnych, wolnych zakładów, syndykat będący zrzeszeniem przedsiębiorstw, które wspólnie kupują i sprzedają. Powstawały także trusty zrzeszające kilka przedsiębiorstw mających wspólny zarząd, oraz koncerny, które zrzeszały przedsiębiorstwa z różnych gałęzi gospodarki (wszystkie etapy produkcji dobra finalnego, na przykład od wydobycia, przez hutnictwo, do budowy statków) Wielkie firmy potrzebowały też często dodatkowego kapitału na swój dalszy rozwój. Spowodowało to powstawanie spółek akcyjnych, w których każdy, najmniejszy nawet akcjonariusz miał swój niewielki udział i mógł partycypować w zyskach. Wiek XIX charakteryzował się także poszukiwaniem nowych surowców i nowych źródeł energii. Wiek XIX nazywany jest często stuleciem pary i elektryczności. W związku ze zwiększającym się zapotrzebowaniem na energię zwiększano wydobycie węgla, tworzono elektrownie wodne, wykorzystywano coraz więcej stali, czy ropy naftowej (powstała lampa naftowa Ignacego Łukasiewicza). Wynalazcy zaczęli także poszukiwać coraz szybszej i sprawniejszej łączności, czego skutkiem było powstanie wielkich kanałów: sueskiego, kilońskiego i panamskiego. Wynaleziono radio i telegram. Bracia Wright wynaleźli także samolot, a wcześniej stworzono pierwsze balony. W XIX wieku nastąpił wielki postęp cywilizacyjny i związany z nim rozwój nauki. Pojawiła się teoria ewolucji Darwina, pozytywizm A. Comte’a czy liberalizm J. S. Milla, będący uzasadnieniem wolnego rynku. Szerokie masy społeczeństwa zaczęły mieć dostęp do zdobyczy cywilizacji, nastąpił rozwój kultury masowej. W kwestiach społecznych ważnym wydarzeniem była walka o emancypacje kobiet (sufrażystki). Zaczęto tworzyć także ustawodawstwo socjalne, którego głównymi przejawami był zakaz pracy dzieci, powszechność ubezpieczeń, oraz prawo do strajku. XIX wiek stworzył także nowe potęgi gospodarcze na mapie politycznej świata. USA po otrząśnięciu się z wojny domowej, zaczęło dominować w światowej gospodarce i handlu. Po zjednoczeniu w 1871 roku wzbogacone francuską kontrybucja Niemcy zaczęły zyskiwać coraz większe znaczenie w świecie, co spowodowało ich dążenie do nowego podziału kolonialni. Japonia po tym jak została zmuszona przez USA do wyjścia z izolacjonizmu, poprzez reformy „Meidżi” weszła na drogę kapitalistycznego rozwoju. Główne pojęcia i teorie polityczne wiążące się z XIX-wiecznym rozwojem gospodarczym to imperializm, czyli dążenie do politycznego, lub ekonomicznego dominowania wielkich mocarstw nad resztą świata, oraz kolonializm będący skutkiem gospodarki kapitalistycznej i nacjonalistycznych tendencji mocarstw. W wieku XIX powstały także nowoczesne formy ustrojowe, takie jak monarchia konstytucyjna czy republika parlamentarna, często o charakterze parlamentarno-gabinetowym. W związku z tym powstały także wielkie partie polityczne o ogólnonarodowym programie.